Việt Nam đã đưa 22 cán bộ doanh nghiệp ra tòa vì thất thoát
tại hãng dầu khí nhà nước vào hôm qua (8/1), trong một phiên tòa quan trọng nhất
của một chiến dịch chống tham nhũng mở rộng. Giữa những người bị xét xử là ủy
viên Bộ chính trị đầu tiên bị bắt trong hàng thập kỷ qua.
Trong một phiên tòa khác ở thành phố Hồ Chí Minh, một vụ án biển
thủ ngân hàng với 46 bị cáo.
Cũng như việc làm sáng tỏ tham nhũng, thiếu trách nhiệm và “gia
đình trị” trong các công ty nhà nước tại thời điểm tư nhân hóa đang được thúc đẩy,
các vụ bắt giữ cho thấy uy thế của phe thận trọng trong đảng cầm quyền.
Bao nhiêu người liên quan?
Hàng chục người đã bị bắt thuộc PetroVietnam và lĩnh vực
ngân hàng. Một số đã bị xét xử và tuyên án. Nhân vật cao cấp nhất bị bắt là cựu
Chủ tịch PetroVietnam Đinh La Thăng, một trong số những người bắt đầu hầu tòa
hôm qua. Cả ông Thăng và những luật sư của ông đều không có bình luận nào.
Nước Đức đã cáo buộc Việt Nam bắt cóc một nghi phạm của
PetroVietnam là Trịnh Xuân Thanh – người cũng nằm trong số 22 bị cáo tại phiên
tòa hôm qua. Hơn 100 quan chức khác cũng bị đe dọa khởi tố hoặc giáng chức hoặc
cách chức. Trong trường hợp khác liên quan đến trừng trị tham nhũng, một tài
phiệt Việt Nam đã bị bắt cuối tuần trước sau khi bị trục xuất từ Singapore.
PetroVietnam là gì?
PetroVietnam là một doanh nghiệp lộn xộn với 15 đơn vị trực
tiếp, 18 công ty con và 46 đơn vị liên kết với các doanh nghiệp khác mà Petro nắm
giữ cổ phần ít hơn. Hàng trăm triệu USD đã bị thất thoát ở những đơn vị từ ngân
hàng đến công ty xây dựng và nhà máy sản xuất vải sợi.
Khủng hoảng truyền thông tại PetroVietnam bị gắn với lĩnh vực
ngân hàng qua một hợp đồng trong đó hãng dầu khí này bị mất 35 triệu USD trong
một đầu tư vào Ocean Bank. Cựu lãnh đạo của bên cho vay – chủ tịch trước đây của
PetroVietnam, đã bị tuyên án tử hình.
Ý nghĩa chính trị của chiến dịch chống tham nhũng này là gì?
Nó cho thấy một nỗ lực phối hợp ngăn chặn tham nhũng trên
quy mô lớn mà thông qua đó một số quan chức đã sở hữu tài sản cá nhân kếch xù
và làm nhơ nhuốc hình ảnh của đảng cầm quyền.
Nhưng nó cũng cho phép lãnh đạo Đảng Cộng sản hiện nay là Tổng
bí thư Nguyễn Phú Trọng trở nên mạnh mẽ hơn sau khi chiến thắng trong kỳ đại hội
năm ngoái.
Liệu các vụ bắt giữ có xảy ra với người ở cấp cao hơn nữa
không, uy thế của Tổng bí thư đã được đảm bảo suốt nhiệm kỳ kéo dài đến 2021.
Cái gì chia rẽ các nhóm khác nhau trong đảng?
Mặc dù hình ảnh của đảng xuất hiện trước công chúng là thống
nhất, vẫn có những quan điểm khác nhau trong mọi vấn đề từ tốc độ và độ mở của
cải cách cho đến sự cân bằng ngoại giao tế nhị giữa Mỹ, Trung Quốc và các cường
quốc khác.
Đặc điểm nổi bật nhất hiện nay là bảo vệ quyền lực tuyệt đối
của đảng trong sự liên kết chặt chẽ với các cơ quan an ninh.
Nó đánh dấu một sự thay đổi phong cách giới lãnh đạo so với
thời ông Nguyễn Tấn Dũng và các đồng sự mà một vài trong số họ đã nổi lên như
những cá nhân sẵn sàng cho những mở cửa chính trị lớn hơn.
Bên cạnh các vụ bắt giữ tham nhũng, Việt Nam cũng bắt nhiều
blogger, các nhà hoạt động và những người chỉ trích hơn so với các năm trước kể
từ 2011.
Chống tham nhũng được ủng hộ như thế nào?
Rất ít nước mắt rơi ở Việt Nam qua các vụ bắt giữ cựu quan
chức nhưng cũng có những hoài nghi về động cơ thực sự của nó. Tham nhũng thường
xuyên hàng ngày của các quan chức cấp thấp và cảnh sát vẫn là một thực tế trong
cuộc sống ở Việt Nam.
Tác động của chiến dịch chống tham nhũng vào PetroVietnam là
gì?
Tăng trưởng lợi nhuận thực của PetroVietnam năm 2016 đạt mức
thấp nhất trong ít nhất 7 năm khi chỉ tăng trưởng 7% so với 15% của năm 2009.
Công ty này nói với Reuters rằng giá dầu là nguyên nhân lớn nhất nhưng họ cũng
nói các dự án thất bại cùng sai lầm của lãnh đạo và bản thân các khoản đầu tư
đã tác động đến kết quả.
Cổ phiếu của PetroVietnam không niêm yết trên sàn chứng
khoán nhưng một vài đơn vị của nó kém hơn công ty ngang hàng PTT của Thái Lan từ
2009.
Cải cách và tư nhân hóa nghĩa là gì?
Mặc dù chống tham nhũng nhằm củng cố chính trị của đảng, giới
lãnh đạo hiện nay cũng không cho thấy dấu hiệu là họ sẽ trì hoãn cải cách kinh
tế hơn chính quyền trước đây.
Đối mặt áp lực vì thâm hụt ngân sách, chính phủ đã tăng tốc
các kế hoạch bán cổ phần lớn trong các tài sản hấp dẫn nhất – bao gồm việc bán
cổ phần chính trong hãng Sabeco năm ngoái. Họ cũng đang bán cổ phần trong 3 đơn
vị của PetroVietnam.
Một số nhà phân tích kinh tế và kinh doanh cho rằng mối lo sợ
trong các quan chức được gắn nhãn tham nhũng có thể sẽ giữ cho quá trình ra quyết
định quan liêu trở nên lâu hơn trong các bộ và các tập đoàn kinh tế nhà nước.