Gần đây, theo truyền thông Nga đưa tin, đồng thời với chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, hai nước đã ký hợp đồng mua bán trang bị quân sự trị giá hơn 1 tỷ USD. Nếu thông tin này là thực, hợp đồng quân sự tỷ USD này không chỉ là một đợt chi tiêu hào phóng nhất của Việt Nam trong những nằm gần đây mà còn là hợp đồng quân sự lớn nhất của Nga trong năm tính đến thời điểm này.
Đúng vào lúc Trung Nga đang tiến hành diễn tập Vostok 2018 lại đồng thời nhấn mạnh hợp tác quân sự với người thứ ba không tránh khỏi khiến một số người bị kích động. Vậy thì giá trị 1 tỷ USD hợp đồng có thể khiến Việt Nam lật ngược được thế cờ trong so sánh với láng giềng phương Bắc hay không?
Tuy trong cảm nhận của người bình thường, 1 tỷ USD hoặc bằng mấy tỷ nhân dân tệ là một con số trên trời, nhưng cần chỉ ra rằng, nếu ném vào lĩnh vực trang bị công nghệ cao thì 1 tỷ USD cơ bản không là gì.
Có thể lấy giá trị các trang bị mà Việt Nam nhập từ Nga mấy năm trước để dễ hình dung. Năm 2013, Việt Nam mua 12 chiếc Su-30MK2 từ Nga với trị giá hợp đồng 450 triệu USD. Nếu tính đến sự trượt giá thì lần này hợp đồng 1 tỷ USD tối đa cũng chỉ có thể mua được 24 chiếc Su-30MK2, cũng chỉ đủ trang bị cho 2 phi đội máy bay chiến đấu.
Nếu toàn bộ 1 tỷ USD này đặt vào việc nhập khẩu tàu thuyền cho Hải quân Việt Nam thì sẽ càng thấy là ít. Hiện nay Việt Nam có 6 tàu ngầm lớp Kilo. Đơn giá những tàu ngầm này hiện nay đã tăng lên 400 đến 500 triệu USD một chiếc. Nếu là những tàu mặt nước Gepard chủ lực của Việt Nam thì giá cũng là 200 triệu USD một chiếc.
Xét đến trình độ trang bị của lục quân và hải quân đánh bộ Việt Nam thì đều vẫn duy trì những trang bị từ thời chiến tranh Lạnh. Với 1 tỷ USD dự kiến sẽ có một bộ phận lớn của hai lực lượng này được thay thế trang bị. Nhưng liệu giá cả trang bị nặng của lục quân có thực sự rẻ hơn không?
Sự thực rõ ràng không giản đơn như vậy. Năm ngoái, Việt Nam đã mua 64 xe tăng chiến đấu chủ lực T-90S với trị giá hợp đồng 250 triệu USD. Trong khi hiện trạng của Việt Nam là còn hơn 1200 xe tăng T-54/55/59 cần thay thế.
Những trang bị cần thay thế ngay của Việt Nam cũng không phải chỉ có riêng xe tăng. Do thiếu trang bị thay thế, Việt Nam vẫn phải sử dụng những vũ khí chiến lợi phẩm thu được sau năm 1975 như xe bọc thép M113, xe bọc thép V-150, lựu pháo M101 105mm, lựu pháo M114 155mm.
Rất hiển nhiên là với đặc điểm “lạc hậu và thập cẩm” của các chủng loại vũ khí trang bị trong cả 3 quân chủng của Việt Nam, bất kể ở lĩnh vực nào thì hợp đồng 1 tỷ USD cũng không thể thay đổi hiện trạng.
Bình luận: Về cơ bản tôi đồng ý với phân tích của bài báo trên đây về thực trạng trang bị lạc hậu của Việt Nam. Quả thực là trong cả ba quân chủng của Việt Nam hiện nay, có rất nhiều loại vũ khí khí tài đã quá lạc hậu không đáp ứng được yêu cầu tác chiến hiện đại mà trong sử dụng cũng dễ dàng phát sinh các rủi ro. Tuy nhiên do điều kiện kinh tế của nước ta còn khó khăn, chúng ta không có điều kiện để ngay một lúc thay thế tất cả. Và ngay cả như Trung Quốc, tỉ lệ trang bị vũ khí lạc hậu trong quân đội cũng không phải là thiểu số. Chẳng hạn trong phòng không, không quân, Trung Quốc vẫn đang còn hàng ngàn chiếc máy bay sao chép Mig-21 và rất nhiều đơn vị đang sử dụng các hệ thống tên lửa sao chép Sam-2.
Dù cho Việt Nam có thay thế được hết trang bị cũ thành trang bị hiện đại thì cũng không thể nào lật ngược được thế cờ trong khi so sánh về số lượng vũ khí với Trung Quốc. Do vậy Việt Nam không có chủ trương chạy đua về số lượng với Trung Quốc. Sau tất cả, nghệ thuật quân sự Việt Nam vẫn khắc ghi lời Hưng Đạo Vương rằng “binh cốt tinh không cốt đông”.