Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền có vẻ đang thay đổi cơ cấu “tập thể lãnh đạo” bằng cách giới thiệu Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng làm Chủ tịch nước để thay thế Chủ tịch Trần Đại Quang qua đời tháng trước.
Nếu sự giới thiệu này được Quốc hội xác thực trong kỳ họp cuối tháng này, ông Nguyễn Phú Trọng sẽ là lãnh đạo Việt Nam đầu tiên giữ hai vị trí chính trị kể từ thời đại Hồ Chí Minh.
Tập thể lãnh đạo đã được đảng thiết lập sau khi Bác Hồ qua đời năm 1969 trong bối cảnh hỗn loạn của cuộc chiến tranh với Mỹ. Người Mỹ tin rằng họ sẽ giành được chiến thắng sau khi Bác Hồ qua đời nhưng họ đã lầm.
Không có nhà lãnh đạo nào đảm đương được vị trí của Bác Hồ cho nên tập thể lãnh đạo đã được áp dụng cho cả Đảng và Nhà nước. Nó đã đóng vai trò linh hồn của sự nghiệp cách mạng, mang lại chiến thắng trước Mỹ và chính quyền Nam Việt Nam để tái thống nhất đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Mỹ đã sai lầm đánh giá thấp Việt Nam và sự đoàn kết trong giới lãnh đạo của họ.
Tập thể lãnh đạo có nghĩa là quá trình ra quyết định trong đảng và chính phủ không phải thuộc về một cá nhân. Các lãnh đạo của những phe khác nhau sẽ cân bằng với nhau, tránh chuyện độc tài.
Tổng Bí thư Trọng hiện nay, một nhà tư tưởng, đã làm rõ điều này trong cuốn sách “Đổi Mới Việt Nam” của ông, xuất bản năm 2011 khi ông bắt đầu nhiệm kỳ Tổng Bí thư đầu tiên.
Ông viết: “Trung ương Đảng và những người đứng đầu cần báo cáo công việc của họ cho tập thể đã bầu ra mình và chịu trách nhiệm trước tập thể”.
Tập thể lãnh đạo của Việt Nam đã được thử thách thường xuyên và chứng minh là cách tiếp cận có hiệu quả trong hàng thập kỷ kể từ khi Bác Hồ từ trần.
Nó đã thành công trong việc chèo lái công cuộc cải cách kinh tế mang tên Đổi Mới mà từ đó đã mang lại sự tiến bộ ấn tượng từ 1986.
Không có cá nhân lãnh đạo nào có thể tuyên bố nhận là tác giả Đổi Mới và mặc dù họ có thể có ý kiến khác về các chi tiết của công cuộc đó, linh hồn cốt lõi của cải cách là vững chắc và được tán thành bởi tất cả.
Những người có ảnh hưởng trong giới lãnh đạo quốc gia dao động giữa một bên bảo thủ và một bên cải cách tự do hơn nữa nhưng nguyên tắc tập thể lãnh đạo có nghĩa là phương hướng cải cách cơ bản vẫn được duy trì ổn định.
Tập thể lãnh đạo cung cấp 3 trụ cột cho chế độ: Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ và Tổng Bí thư Đảng.
Trong khi vai trò của Chủ tịch nước được xem là có tính lễ nghi nhiều hơn, vị trí này là một phần quan trọng trong việc cân bằng quyền lực bằng cách làm trung gian điều hòa cho sự khác biệt giữa Thủ tướng và Tổng Bí thư.
Nhưng với sự sắp xếp quyền lực mới, hệ thống chính trị Việt Nam sẽ giống hơn với hệ thống của Trung Quốc.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể là một nhà lãnh đạo khôn ngoan, chín chắn và kinh nghiệm nhưng Việt Nam những ngày này cần cởi mở hơn và cân bằng quyền lực hơn trong hệ thống hơn là tập trung quyền lực vào một nhà lãnh đạo.
Chú thích thêm: Vừa qua, trong Hội nghị Trung ương lần thứ 8 của Đảng Cộng sản Việt Nam, các ủy viên đã nhất trí 100% giới thiệu Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng để Quốc hội bầu Chủ tịch nước trong kỳ họp Quốc hội cuối tháng 10 tới đây. Do sự kiện này, dư luận đang có nhiều ý kiến về cái gọi là “nhất thể hóa”, tức là việc một người đảm nhiệm cả chức Tổng Bí thư và Chủ tịch nước. Có những ý kiến ủng hộ và cũng có những ý kiến phản đối. Tuy nhiên Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khi tiếp xúc cử tri quận Ba Đình và Hoàn Kiếm mấy ngày trước đã phát biểu rằng việc giới thiệu Tổng Bí thư làm Chủ tịch nước chỉ là một giải pháp tình huống.