Việt Nam ngày càng bị cuốn vào các chính sách bảo hộ thương mại của Donald Trump. Nguyên nhân cơ bản là vì Việt Nam có thặng dư thương mại với Mỹ - với con số dự báo có thể lên tới 50 tỷ USD trong năm nay. Tháng 6 Tổng thống Mỹ đã chỉ trích Việt Nam và xem họ “thậm chí tồi tệ” hơn Trung Quốc về thương mại, và đã áp đặt khoản thuế nặng nề lên một số sản phẩm thép nhập khẩu.
Phản ứng của Việt Nam cũng giống như Trung Quốc và EU trước đây, đó là cam kết tăng mua hàng hóa Mỹ. Cam kết này đã được nhắc lại một lần nữa thời gian gần đây, đồng thời Hà Nội cũng đã tham gia vào hoạt động ngăn chặn Huawei cung cấp thiết bị viễn thông 5G.
Tuy nhiên không giống những nền kinh tế khổng lồ có quy mô 13 đến 14000 tỷ USD nói trên, Việt Nam là một nền kinh tế quy mô 240 tỷ USD với thu nhập bình quân đầu người chỉ bằng 2/5 so với Trung Quốc. Do đó sự lệ thuộc của Việt Nam vào các chính sách thương mại độc đoán của Mỹ cũng lớn hơn và họ phải tránh các phản ứng theo kiểu của các nền kinh tế giàu có hơn.
Tăng trưởng xuất khẩu trên khắp châu Á đã sụp đổ trong năm nay khi va chạm thương mại Mỹ - Trung tiếp diễn và tăng trưởng toàn cầu suy giảm. Việt Nam là một ngoại lệ. Xuất khẩu của Việt Nam đã tiếp tục tăng, mặc dù cũng chậm hơn so với năm ngoái.
Các bộ phận như điện thoại, máy tính và điện tử đều ghi nhận tăng trưởng mạnh mẽ và xuất khẩu vào Mỹ - đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam, đã thực hiện tốt hơn. Tuy nhiên bất chấp sự tăng trưởng ổn định trong xuất khẩu của Việt Nam suốt một thập kỷ qua, giá trị xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ vẫn chỉ chiếm chưa đến 3% tổng nhập khẩu của Mỹ, thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ 17,5% nhập từ Trung Quốc.
Những lo ngại về việc dán nhãn lại hàng hóa để né thuế là những lo ngại chính đáng và Việt Nam đã cam kết giải quyết. Đây cũng là lý do thuế nhập khẩu thép bị đánh lên tới 456% hồi tháng 7. Mỹ tin rằng những sản phẩm thép này đang được chuyển tới Mỹ thông qua Việt Nam để né tránh các biện pháp chống bán phá giá được áp đặt với thép của Đài Loan và Hàn Quốc. Campuchia cũng bị xem xét khi Mỹ trừng phạt nhiều công ty vì dán lại nhãn mác hàng hóa để né tránh thuế đánh vào Trung Quốc.
Trừng phạt Việt Nam vì các hoạt động thương mại không công bằng là một đánh giá sai lầm. Trước hết khả năng của Việt Nam để phá hỏng thuế Mỹ đánh vào hàng Trung Quốc là rất hạn chế vì sự khác biệt lớn về quy mô xuất khẩu. Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc đã rơi xuống khoảng 12% tính đến nay nhưng vẫn gấp 7 lần nhập khẩu từ Việt Nam. Ngoài ra cũng có những khác biệt về phạm vi mà các hàng hóa nhập khẩu bị đánh thuế. Một ví dụ thường được trích dẫn là sự nhảy vọt của xuất khẩu điện thoại di động từ Việt Nam vào Mỹ. Tuy nhiên điện thoại di động chỉ chịu thuế Mỹ từ 15/12.
Thứ hai là sự nhảy vọt gần đây trong xuất khẩu của Trung Quốc vào Việt Nam cũng góp phần vào vấn đề này. Trung Quốc đang tăng cường xuất khẩu máy tính và linh kiện điện tử vào Việt Nam nhưng sự gia tăng xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam vào Mỹ thấp hơn nhiều.
Tiếp tục phát triển kinh tế là một vấn đề sống còn của Việt Nam. Nước này là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất châu Á trong thập kỷ qua, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Kể từ khi gia nhập WTO năm 2007, đầu tư nước ngoài vào Việt Nam đã tăng vọt, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu, cơ sở hạ tầng cũng được cải thiện và nguồn lao động dồi dào. Việt Nam cũng đã ký một loạt thỏa thuận thương mại để thúc đẩy mô hình tăng trưởng dựa trên xuất khẩu. Động lực nội địa ở Trung Quốc cũng là một vấn đề. Mức lương tăng lên đã làm giảm sức cạnh tranh và các công ty đa quốc gia đang xem xét khả năng sản xuất ở nơi khác.
Việt Nam không chắc đã là nước cuối cùng bị nhắm mục tiêu. Thuế Mỹ chống lại Nhật Bản những năm 1980 và hơn 2000 biện pháp để đối phó với những gì mà họ thấy là bất công bằng thương mại trong 45 năm qua đã chỉ ra cỗ máy của chủ nghĩa bảo hộ. Ông Trump có vẻ sẽ làm theo cách của mình để giảm danh sách thâm hụt thương mại song phương của Mỹ, trong đó Việt Nam xếp thứ 5. Ấn Độ xếp ở vị trí thứ 8 đã mất quyền ưu tiên truy cập vào thị trường Mỹ hồi tháng 6. Malaysia có thể là mục tiêu tiếp theo.
Theo Financial Times