Google và Apple nằm trong số những người đang đặt cược vào Việt Nam khi họ tìm kiếm một thiên đường khác để né tránh cuộc chiến tranh thương mại giữ Mỹ và Trung Quốc.
Bên ngoài một nhà máy điện thoại Nokia cũ ở tỉnh Bắc Ninh, miền Bắc Việt Nam, một tấm biển mới đăng quảng cáo tuyển dụng dành có những đối tượng trên 16 tuổi, làm việc chăm chỉ và năng động.
Nhà máy này đã được Foxconn của Đài Loan mua lại vào năm 2016, có thể sớm bắt đầu sản xuất điện thoại Pixel của Google - theo tin từ các quan chức địa phương và theo báo cáo của Nikkei vì công ty ở Thung lũng Silicon này đang tìm kiếm một sự thay thế cho nhà máy sản xuất ở Trung Quốc.
Nếu khoản đầu tư này trở thành hiện thực, đó sẽ là một cơ hội lớn cho tỉnh Bắc Ninh, nơi Samsung cũng có một cơ sở sản xuất điện thoại thông minh lớn và cũng là một cơ hội lớn cho Việt Nam - nơi đang nổi lên như một trong những thiên đường an toàn từ cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
"Với chính sách chào đón các nhà đầu tư nước ngoài, chúng tôi hoan nghênh Google đến Việt Nam", ông Nguyễn Hữu Quất, phó bí thư tỉnh Bắc Ninh cho biết.
Ông cho hay công ty đã quyết định chọn Bắc Ninh nhưng chưa hoàn thành kế hoạch chi tiết về hoạt động, bao gồm cả địa điểm chính thức. Về phía Google, họ từ chối bình luận.
Quy mô của việc dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam là rất khó để đo lường, một phần vì các công ty đa quốc gia đang giữ kín các động thái của họ để tránh làm đảo lộn các mối quan hệ với chính phủ và nhà cung cấp ở Trung Quốc.
Tuy nhiên, khối lượng thương mại của Việt Nam, với ít nhất là thặng dư thương mại với Mỹ đạt 39,5 tỷ đô la vào năm ngoái, đã cho thấy sự dịch chuyển đáng kể đang diễn ra. Sự dịch chuyển này cũng đang được phản ánh qua nhiều câu chuyện từ các công ty, các chuyên gia tư vấn và nhà cung cấp ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Apple gần đây đã bắt đầu sản xuất thử nghiệm AirPods tại Việt Nam, theo tin từ Nikkei. Amazon và Home Depot là một trong những nhà bán lẻ đã tăng cường tìm nguồn cung ứng tại Việt Nam gần đây, theo Vũ Ngọc Khiêm, giám đốc chi nhánh Việt Nam của Global Sources - một công ty tư vấn liên kết các nhà cung cấp toàn cầu với người mua.
Tuy vậy, các chuyên gia thương mại cho hay Việt Nam đang bị hạn chế về việc có thể thu hút các các đơn đặt hàng sản xuất từ Trung Quốc.
Adam Sitkoff, giám đốc điều hành của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội nói rằng: "Chuỗi cung ứng toàn cầu rất phức tạp. Có rất nhiều người liên quan và công nhân tham gia và bạn không thể di chuyển từ cái nơi này sang nơi khác chỉ vì thuế quan".
Bắc Ninh, khu vực tập trung dày đặc các nhà máy, trung tâm thương mại, chuỗi các nhà hàng, nhà trọ cho công nhân nhập cư và các đô thị cũ khác; là tỉnh nhỏ nhất của đất nước nhưng đã thu hút 18,2 tỷ đô la đầu tư nước ngoài trong những năm gần đây từ Samsung, Canon và Nokia, theo ông Quất.
"Tất cả điều đó đều nhờ vào vị trí thuận lợi", vị quan chức này nói. Bắc Ninh cách thủ đô Hà Nội 40 phút lái xe, cách sân bay Nội Bài - nơi Samsung xuất khẩu điện thoại của họ, chỉ nửa giờ, cách cảng ở Quảng Ninh 2 giờ và cách biên giới Trung Quốc 1,5 giờ.
Các quan chức tỉnh đã cung cấp đất cho Samsung trong khu công nghiệp Yên Phong và vận động thành công chính quyền trung ương ưu đãi thuế cho nhà máy này cả ở thời kỳ xây dựng ban đầu năm 2009 lẫn thời kỳ mở rộng vào năm 2015, làm cho nó trở thành công ty Hàn Quốc xuất khẩu lớn nhất ở Việt Nam.
VSIP, khu công nghiệp nơi nhà máy Nokia tọa lạc, được phục vụ bởi một con đường sáu làn và được hoàn thiện với cả nhà máy làm việc và không gian văn phòng có sẵn, là một sự chào mời của tỉnh Quảng Ninh và Việt Nam để mởi cửa cho các nhà kinh doanh nước ngoài. Samsung cũng có xe buýt để đưa đón công nhân ở một số tỉnh thành khác và có nhà trọ cho công nhân ở tại chỗ.
Hà Nội trong những năm gần đây đã thu hút được nhiều nhà đầu tư nước ngoài đến nỗi chính phủ phải kêu gọi cân bằng chênh lệch để các công ty Việt Nam có thể cạnh tranh.
Tuy nhiên, lực lượng lao động sản xuất của Việt Nam chỉ có cùng quy mô với dân số tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc và không thể thu hút lao động nhập cư từ một vùng nội địa lớn hơn. Quy mô nhỏ hơn đồng nghĩa với việc là các nhà sản xuất phải đào sâu và tích cực tìm nhà cung cấp, công nhân và nhà quản lý địa phương.
Việt Nam đứng thứ 55 về Chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu của Ngân hàng Thế giới, đánh giá dựa trên cơ sở hạ tầng, hiệu quả thị trường lao động, giáo dục và một số yếu tố khác, trong khi đó Trung Quốc đứng thứ hạng 27.
Mặc dù đường sá phía Bắc ở quanh Hà Nội khá tối nhưng tại Thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế của Việt Nam thì lại hạn chế. Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất của thành phố này thường xảy ra tình trạng ùn tắc vô cùng khó chịu.
Dù mức lương trung bình của Việt Nam ở mức thấp hơn nhưng các nhà máy tại Trung Quốc lại có năng suất cao hơn và thường có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương hoặc trung ương. Các nhà sản xuất của Trung Quốc có được sự hỗ trợ về thuế từ chính phủ của họ, ông Vũ Ngọc Khiêm cho hay. Họ thậm chí có thể chấp nhận bán cho người mua với lợi nhuận bằng 0 để cạnh trạnh trực tiếp với Việt Nam và thu lại bằng tiền thuế của họ.
Stelvio Gugliemi, tổng giám đốc của ARDA, một công ty sản xuất đồ nội thất ở ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh, cho biết kỹ năng của công nhân nhà máy thường thấp hơn và khó có thể thu hút nhân viên giỏi.
"Bộ phận quản lý trung gian là vấn đề lớn nhất, đặc biệt là đối với chúng tôi, những người đến từ nơi xa. Những người trẻ tuổi thường muốn sống ở thành phố hơn", ông Stelvio Gugliemi nói.
Lao động Việt Nam nổi tiếng là cứng đầu hơn so với công nhân Trung Quốc. Mặc dù công đoàn ở Việt Nam do Đảng Cộng sản kiểm soát nhưng những năm gần đây vẫn chứng kiến nhiều cuộc đình công nổ ra với đỉnh điểm lên đến gần 1000 vụ vào năm 2011.
Kể từ đó, con số đã giảm xuống còn khoảng 300 vụ đình công mỗi năm, theo thống kê của chính phủ. Gần đây, Việt Nam gia nhập nhóm đối tác thương mại CPTPP xuyên Thái Bình Dương và ký kết hiệp định thương mại tự do với EU. Những hiệp định này sẽ yêu cầu Việt Nam bắt đầu cho phép các công đoàn hoạt động độc lập. Tuy nhiên, tác động tiềm tàng của điều này vẫn chưa rõ ràng.
Chang-Hee Lee, giám đốc chi nhánh Việt Nam của Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam cho biết: "Tôi chắc chắn rằng các tổ chức của người lao động mới sẽ xuất hiện. Tuy nhiên, tôi không thể tưởng tượng được họ sẽ ảnh hưởng hoạt động của các công ty như thế nào, bởi vì số lượng của họ nhỏ lẻ và có sự ổn định chính trị nói chung".
Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng, trong khi quan niệm về việc Việt Nam thay thế Trung Quốc là không thực tế, nhưng hiện nay Việt Nam là một trong những quốc gia chính mà các nhà sản xuất đang chọn lựa trong chiến lược “Trung Quốc + 1” vì cuộc chiến tranh thương mại.
Ông Adam Sitkoff nói."Không có nước nào ở Đông Nam Á có những điều mà Trung Quốc có. Tuy nhiên, Việt Nam có thể có được một số trong đó".
Theo Financial Times