Báo Hong Kong: Chiến tranh thương mại có thể khiến TQ sụp đổ như Liên Xô

Khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, Đảng Cộng sản Trung Quốc bị ám ảnh với câu hỏi tại sao. Các tổ chức nghiên cứu nhà nước được giao nhiệm vụ trả lời câu hỏi này đã đổ hết trách nhiệm lên Mikhail Gorbachev – nhà lãnh đạo Liên Xô cuối cùng. Nhưng các lãnh đạo Trung Quốc cũng nêu bật lên các thực tế quan trọng khác – những điều mà không phải các lãnh đạo ngày nay chú ý đến. 

Chắc chắn rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã khắc cốt ghi tâm bài học quan trọng đầu tiên là nền tảng kinh tế mạnh là điều cốt yếu cho tính hợp pháp chính trị. 

Và sự tập trung vào tăng trưởng GDP trong những thập kỷ qua đã mang lại một phép màu kinh tế với thu nhập bình quân đầu người danh nghĩa đã vút cao từ 333 USD một năm năm 1991 lên 7329 USD năm 2017. Đây là một lý do quan trọng nhất cho sự cầm quyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc. 

Nhưng điều hành một nền kinh tế đang bị chững lại không phải là sai lầm duy nhất của các lãnh đạo Liên Xô. Họ còn bị cuốn vào một cuộc chạy đua vũ trang đắt đỏ và không thể chiến thắng với Mỹ, và trở thành nạn nhân của cách tiếp cận đế quốc khi ném tiền và tài nguyên vào những chế độ ít giá trị chiến lược và một hồ sơ dài những sai lầm kinh tế. 

Khi Trung Quốc bước vào một cuộc “chiến tranh lạnh mới” với Mỹ, Đảng Cộng sản có vẻ có nguy cơ lặp lại sai lầm ngớ ngẩn ấy. 

Trong cái nhìn thoáng qua, có vẻ không phải là Trung Quốc đang thực sự tham gia vào một cuộc chạy đua vũ trang với Mỹ. Sau tất cả, ngân sách quốc phòng chính thức của Trung Quốc năm nay khoảng 175 tỷ USD – một con số chỉ bằng khoảng ¼ ngân sách quân sự của Mỹ đã được Quốc hội Mỹ thông qua. 

Nhưng chi tiêu quân sự thực sự của Trung Quốc được ước tính nhiều hơn con số chính thức. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Stockholm, Trung Quốc đã chi khoảng 228 tỷ USD cho quân đội năm ngoái, bằng khoảng 150% so với con số chính thức là 150 tỷ USD. 

Trong bất kỳ trường hợp nào, vấn đề không phải là bao nhiêu tiền chi vào súng mà quan trọng là sự gia tăng trong chi tiêu quân sự có thể gợi mở rằng đất nước đang chuẩn bị để đánh một cuộc chiến lâu dài hao mòn với Mỹ. 

Nhưng nền kinh tế Trung Quốc không có khả năng sinh ra đủ tài nguyên để hỗ trợ cho mức độ chi tiêu cần thiết để giành chiến thắng trên mặt trận này. Nếu Trung Quốc có một mô hình tăng trưởng bền vững làm nền tảng cho một nền kinh tế hiệu quả cao, họ có thể đủ khả năng chạy đua vũ trang vừa phải với Mỹ. Nhưng họ không có. 

Ở cấp độ vĩ mô, tăng trưởng của Trung Quốc có vẻ tiếp tục giảm do lão hóa dân số, mức độ nợ cao và leo thang chiến tranh thương mại với Mỹ. Tất cả những điều này sẽ bòn rút các nguồn lực hạn chế của Trung Quốc. Ví dụ, khi tỉ lệ người già cả phụ thuộc tăng lên, chi phí phúc lợi và lương hưu sẽ tăng. 

Hơn nữa, mặc dù kinh tế Trung Quốc hiện nay có thể hiệu quả hơn kinh tế Liên Xô nhiều nhưng nó vẫn không thể hiệu quả bằng kinh tế Mỹ. 

Lý do chính của điều này là các tập đoàn kinh tế nhà nước Trung Quốc nắm giữ một nửa tổng số vốn ngân hàng của đất nước nhưng chỉ đóng góp có 20% giá trị tăng trưởng và việc làm. 

Vấn đề cho Trung Quốc là các công ty nhà nước giữ một vai trò sống còn trong việc duy trì đảng cầm quyền khi chúng được sử dụng làm phần thưởng cho những người trung thành và vừa để làm công cụ cho chính phủ can thiệp vào các mục tiêu kinh tế vĩ mô. Việc triệt tiêu các tập đoàn cồng kềnh nhưng kém hiệu quả này có thể ngang với hành động tự sát chính trị. 

Nhưng bảo vệ chúng có thể cũng chỉ đơn thuần là trì hoãn điều không thể tránh được, bởi vì càng cho phép các tập đoàn này hút nguồn tài nguyên khan hiếm ra khỏi nền kinh tế thì cuộc chạy đua vũ trang với Mỹ sẽ càng trở nên khó khăn hơn và thách thức lớn hơn đối với quyền lực của Đảng Cộng sản Trung Quốc. 

Bài học thứ hai mà Trung Quốc đã không đánh giá đầy đủ là cần thiết phải tránh cách tiếp cận đế quốc. Khoảng 1 thập kỷ trước, với thặng dư thương mại khổng lồ, chính phủ Trung Quốc bắt đầu các cam kết tốn kém ở nước ngoài và trợ cấp cho các đồng minh. 

Đứng đầu phụ lục là sáng kiến Vành đai và Con đường, một chương trình 1000 tỷ USD tập trung vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng phát triển các nước. Bất chấp các dấu hiệu rắc rối như kinh nghiệm của Liên Xô có thẻ khiến Trung Quốc tạm ngừng nó nhưng họ có vẻ nhất quyết thúc đẩy sáng kiến này. 

Ví dụ cho điều đó là Trung Quốc đã trợ giúp hào phóng cho các nước từ Campuchia đến Venezuela và Nga, những trợ giúp mang lại rất ít lợi nhuận. Theo Dữ liệu Viện trợ của Đại học William and Mary ở Virginia, từ năm 2000 đến 2014, Trung Quốc tài trợ cho Campuchia, Cameroon, Côte d'Ivoire, Cuba, Ethiopia và Zimbabwe tổng cộng là 24,4 tỷ USD.Trong cùng khoảng thời gian đó, Angola, Lào, Pakistan, Nga, Turkmenistan và Venezuela nhận được 98,2 tỷ USD. 

Hiện nay, Trung Quốc đang cam kết cung cấp 62 tỷ USD tài trợ cho “Hành lang kinh tế Trung Quốc – Pakistan”. Chương trình này sẽ giúp Pakistan đối mặt với khủng hoảng nhưng cũng sẽ tiêu hao kho bạc của Bắc Kinh vào thời điểm chủ nghĩa bảo hộ Mỹ đang đe đọa. 

Giống như Liên Xô, Trung Quốc đang ném tiền vào những nơi chỉ đạt những lợi ích hạn chế trong khi ngày càng bị cuốn vào một cuộc chạy đua vũ trang lâu dài. Cuộc chiến tranh lạnh Mỹ Trung chỉ vừa mới bắt đầu nhưng Trung Quốc đã đi đúng hướng để thua.

Theo SCMP

Link gốc: https://www.scmp.com/comment/insight-opinion/united-states/article/2163200/two-lessons-china-how-avoid-soviet-style