Việt Nam đang cảm thấy khó khăn để giành chiến thắng trong một cuộc chiến tranh thương mại ngay cả khi các doanh nghiệp đang cố gắng trao chiến thắng vào tay.
Động lực tăng trưởng của Việt Nam là có một tầng lớp trung lưu trẻ và đang gia tăng, một loạt thỏa thuận tự do thương mại và một ngành sản xuất công nghiệp đang bùng nổ. Các doanh nghiệp từ Google của Alphabet Inc đến Crate& Barrel Holding Inc đang xếp hàng đầu tư vào nước này khi chuỗi cung ứng dịch chuyển khỏi người láng giềng Trung Quốc - đất nước đã được xem như công xưởng thế giới trong hai thập kỷ.
Tuy nhiên Việt Nam đang bắt đầu thấy kỳ vọng vượt quá thực tế. Ngày càng nhiều doanh nghiệp phàn nàn về sự tắc nghẽn cảng và đường bộ, chi phí lao động và đất đai tăng lên, các quy định được tháo gỡ không đủ nhanh.
Tapestry Inc do Coach and Kate Spade sở hữu, đã than thở về việc thiếu đầu tư cơ sở hạ tầng khiến những container phải nằm trên mặt biển. Eclat Textile Co - nhà cung cấp cho Nike Inc, nói rằng họ cần đa dạng hóa ngoài Việt Nam.
Gerry Mattios - Phó Chủ tịch của công ty Brain có trụ sở tại Singapore nói rằng: Nếu Việt Nam không thể đẩy nhanh tiến trình thu hẹp khoảng cách cơ sở hạ tầng thì sẽ có rủi ro mất trạng thái “Trung Quốc thu nhỏ”, một trạng thái đã thu hút nhiều khách hàng cung cấp đồ chơi cho Brain&Co ở đây kể từ năm 2015. Chi phí bỏ ra có thể lớn hơn lợi nhuận khiến họ phải chuyển sản xuất đến những nơi như Sri Lanka hoặc Campuchia.
Hiện giờ, dòng tiền vẫn chảy vào. Tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài đã tăng 6,3% lên 12 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm so với cùng kỳ năm ngoái với số dự án đăng ký mới tăng 25% lên con số 2406.
Dưới đây là một số vấn đề Việt Nam cần cố gắng để giành thắng lợi.
Tắc nghẽn cảng
Cơ sở hạ tầng là thách thức lớn của Việt Nam, đặc biệt là ở các cảng biển. Trung Quốc nắm giữ 6 trong số 10 cảng container tốt nhất thế giới, trong đó Thượng Hải ở số 1. Trong khi đó 2 cảng lớn nhất Việt Nam là cảng Hồ Chí Minh và Cái Mép thì chỉ xếp ở vị trí 25 và 50, theo dữ liệu của Blooberg.
Thị phần của Việt Nam trong lưu thông container toàn cầu chỉ ở mức 2,5% trong năm 2017 trong khi Trung Quốc chiếm tới 40%. Khả năng vận tải container sẽ cần tăng trưởng gấp đôi con số 10 đến 12% trong thập kỷ trước để đáp ứng đòi hỏi của tình hình mới.
Các nhà phân tích nói gì
Lee Klaskow - nhà phân tích cấp cao của Bloomberg nói: “Tổng thống Donald Trump đã viết trên Twitter, xem Việt Nam như ứng cử viên cho dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Việt Nam thiếu cơ sở hạ tầng hàng hải, cảng container lớn và mạng lưới vận tải biển cần tăng cường khả năng nhanh chóng. Họ chắc chắn không thể tương xứng với Trung Quốc về bộ máy thương mại trong nhiều năm nữa”.
Chính phủ ước tính sẽ chi khoảng 80 đến 100 nghìn tỷ đồng (3,44 đến 4,31 tỷ USD) cho phát triển cảng biển. Các hợp đồng trị giá lớn xoay quanh những cảng mới hoặc sửa chữa những cảng cũ đến nay vẫn chưa được thực hiện.
Tắc nghẽn ở cảng thường làm tăng chi phí lưu kho và khiến hàng hóa kém đa dạng hơn vì chỉ phù hợp với các hàng hóa không nhạy cảm về thời gian. Nhu cầu chắc chắn sẽ tăng lên. Hơn 530 triệu tấn hàng hóa đã được chuyển qua các cảng Việt Nam trong năm ngoái, tăng 20% so với năm trước, theo như website của Cục Hàng hải Việt Nam. Khối lượng hàng xuất khẩu được xử lý đã tăng 15% lên 142,8 triệu tấn. Số container được chuyển qua các cảng Việt Nam trong năm ngoái là 18,1 triệu chiếc, tăng 26% so với năm trước đó.
Tsai Wen Jui - chủ tịch tập đoàn sản xuất yên xe đạp DDK ở Đài Loan nói trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng ở Bình Dương rằng: “Với tình hình hiện nay, Việt Nam chắc chắn không thể đáp ứng nhu cầu của làn sóng các công ty mới nếu họ chuyển vào”. Ngay cả khi 5% các công ty Đài Loan ở Trung Quốc chuyển đến Việt Nam thì cơ sở hạ tầng cũng sẽ bị quá tải.
DDK có một liên doanh với công ty Becamex IDC có trụ sở tại Warburg Pincus để quản lý một khu công nghiệp rộng 200 mẫu ở tỉnh Bình Dương chỉ để dành cho các công ty Đài Loan. Mặc dù Tsai nói ông hài lòng với chất lượng đường bộ trong khu công nghiệp nhưng ông phàn nàn về việc thiếu đường cao tốc để giải quyết vấn đề giao thông đang ngày càng tắc nghẽn hơn.
Chi phí đất đai
Giá đất cũng đang là một cản trở theo lời Tsai. Chi phí thuê đất ở khu công nghiệp Bàu Bàng đã tăng gấp đôi lên 80 USD một m2 so với 3 năm trước. Mức giá thuê đất ở một số khu công nghiệp ở Bình Dương thậm chí đã tăng lên 150 USD một m2 so với con số 65 USD một m2 năm 2016.
Không chỉ riêng Bình Dương chứng kiến vấn đề tăng giá. Chi phí thuê đất công nghiệp đã tăng gấp đôi lên hai con số so với năm ngoái trong nửa đầu năm 2019 ở nhiều tỉnh thành. Trong đó Bình Dương tăng 54,6%, Tây Ninh tăng 31,1%. Ở Hải Dương, phía đông nam Hà Nội, giá đất cũng tăng 29,4%.
Quy định và quan liêu
Việt nam đã tiến những bước dài trong chỉ số Thuận tiện cho Kinh doanh của Ngân hàng Thế giới và Chỉ số Cạnh tranh của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Danh tiếng thân thiện kinh doanh này đã được hỗ trợ bởi những cải cách đầu tư, tư nhân hóa những đơn vị nhà nước sở hữu và các chính sách tự do thương mại.
Tuy nhiên các doanh nghiệp cũng phản biện rằng vẫn còn nhiều việc phải làm để ngăn chặn tận gốc rễ nạn tham nhũng và mạng lưới quan liêu cần phải được giải quyết.
Trong danh sách chỉ số tham nhũng năm 2018, Việt Nam đạt 33 điểm trong thang điểm từ 0 đến 100 với 0 là “tham nhũng cao” và 100 là “rất trong sạch”. Đây là một sự thay đổi nhỏ so với 2015, phản ánh tiến trình chậm trong cuộc chiến chống tham nhũng của chính phủ dù cho gần đây có những hoạt động trừng trị tham nhũng.
Lực lượng lao động
Nhân khẩu học đứng về phía Việt Nam. Tỉ lệ người trong độ tuổi lao động từ 15 đến 64 được dự kiến vẫn lớn hơn con số trung bình của châu Á và cả thế giới cho đến năm 2025. Chính phủ Việt Nam đã bày tỏ mong muốn nâng cao kỹ năng lao động từ nhà trường đến nhà máy.
Tuy nhiên Huang Yung Cheng - Chủ tịch Hội đồng Phòng Thương mại Đài Loan ở tỉnh Bắc Ninh nói trong một cuộc phỏng vấn rằng Việt Nam vẫn khó có thể cung cấp lao động chất lượng cao cho các công ty công nghệ di chuyển vào. Mặt khác vấn nạn tham nhũng hối lộ vẫn là một nỗi lo cho doanh nghiệp.
Lược từ Business Standard