Đây là một bài viết đăng trên mạng Toutiao của Trung Quốc để
lý giải về việc tại sao Việt Nam đã dùng chữ Hán hơn ngàn năm mà đến 1945 lại
quyết định loại bỏ.
Bài báo viết: “Văn hóa Trung Hoa bác đại tinh thâm, trong
dòng chảy lịch sử lâu dài đã có ảnh hưởng rất lớn đối với các nước lân bang.
Cho đến hiện tại, có một số văn hóa vẫn xuất hiện trước mắt chúng ta, chẳng hạn
trà đạo, trang phục… Thực tế còn có văn tự. Trong lịch sử cổ đại, Nhật Bản, Hàn
Quốc, Việt Nam đều sử dụng chữ Hán Trung Quốc. Nhưng sau khi bước vào thời cận
đại, các nước này đều loại bỏ chữ Hán. Năm 1945, Việt Nam loại bỏ chữ Hán đã sử
dụng hơn ngàn năm. Vì sao lại như vậy?
Việt Nam vốn là một bộ phận của các vương triều Trung Nguyên
từ sau khi Tần triều thống nhất đã thuộc vương triều Trung Nguyên. Trong thời kỳ
nhà Hán, Việt Nam thuộc về đất Giao Châu. Đến thời Đường, Việt Nam thuộc về Đạo
Lĩnh Nam. Thời Ngũ đại thập quốc, nhân dịp các nước Trung Nguyên hỗn chiến, Việt
Nam thoát khỏi sự khống chế của chính quyền Nam Hán. Sau khi nhà Bắc Tống thành
lập, do phải đối mặt với nước Liêu hùng mạnh cho nên cũng không có sức khôi phục
lại sự thống trị ở Việt Nam. Nhưng văn hóa Trung Hoa ảnh hưởng Việt Nam rất sâu
sắc. Từ văn tự đến phụ trang, Việt Nam đều sử dụng theo chế độ của Trung Hoa. Từ
triều Tống, Việt Nam thành một trong ba thuộc quốc của vương triều Trung
Nguyên. (Xin chú thích: đoạn trên đây là dịch theo nguyên văn. Đó là góc nhìn của
người Trung Quốc, họ được giáo dục rằng Việt Nam ta vốn là một bộ phận của họ.
Còn chúng ta thì chưa bao giờ nghĩ ta là bộ phận của Trung Quốc. Chúng ta biết
mình bị họ xâm lược, đô hộ ngàn năm nhưng cuối cùng chúng ta đã giành lại được
độc lập của mình dù về mặt ngoại giao thì các triều đại phong kiến nước ta vẫn
cúi đầu xưng thần, hàng năm mang lễ vật sang cống nạp).
Do chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa rất lớn, Việt Nam đã sử
dụng chữ Hán. Trong thời kỳ sau Bắc Tống, Việt Nam thậm chí còn phỏng theo
phong kiến TQ, bắt đầu chế độ khoa cử. Khi đó văn nhân Việt Nam cần học chữ
Hán, phát âm không giống nhưng phương thức viết thì thống nhất. Sau khi người
Mãn vào làm chủ trung nguyên, Việt Nam và nước Lưu Cầu (là một phần của lãnh thổ
Nhật Bản ngày nay) đều tự xưng mình là tiểu Trung Hoa. Từ trang phục mà nói, thực
sự xuất hiện sự khác nhau rõ ràng. Nhưng đối mặt với thanh triều hùng mạnh, các
nước đều phải xưng thần. Cũng trong thời kỳ giữa nhà Thanh, danh từ Việt Nam xuất
hiện chính thức. Danh từ này là vua Gia Khánh nhà Thanh sách phong (câu chuyện
từ Việt Nam không đơn giản là sách phong của Việt Nam mà có liên quan đến nhiều
chuyện, xin thuật vào bài khác). Trước đó Việt Nam bị gọi là An Nam.
Sau chiến tranh nha phiến, triều Mãn Thanh ngày một hủ bại,
đã không còn sức duy trì hệ thống phiên quốc của mình. Năm 1885, quân đội Pháp
chiếm Việt Nam. Khi đó, triều Thanh từng phái quân đội tăng viện, nhưng cuối
cùng không bại mà bại. Sau khi Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp, nước Pháp
tự nhiên thi hành sự thống trị có lợi cho mình. Người Pháp phát hiện Việt Nam
có liên quan đến văn hóa với Trung Quốc rất sâu, đặc biệt là về phương diện chữ
viết. Năm 1917, Pháp cấm học sinh người Việt học chữ Hán. Hai năm sau đó, lại
cưỡng bức vua Việt Nam loại trừ chế độ khoa cử. Từ đó trở đi, chữ Hán bắt đầu mất
địa vị ở Việt Nam.
Sau khi bãi bỏ chữ Hán, một lớp người Việt Nam mới chỉ có thể
đọc chữ quốc ngữ, lớp người già có một số có thể đọc và viết chữ Hán. Chữ quốc
ngữ chính là xuất hiện trên cơ sở tiếng Pháp, hoàn toàn tượng thanh. Nhưng theo
thời gian, lớp người cũ dần dần mất đi. Trong thời kỳ Thế chiến II, PHáp bị Đức
chiếm, Nhật Bản nhân cơ chiếm Việt Nam. Năm 1945, Nhật Bản thua trận đầu hàng,
Việt Nam tuyên bố độc lập. Lúc đó, Việt Nam xác định chữ quốc ngữ là chữ viết
chính thức. Từ đó về sau, những người có thẻ đọc hiểu và viết được chữ Hán càng
ngày càng ít ở Việt Nam.
Đến nay Việt Nam vẫn đang sử dụng rất nhiều lễ truyền thống,
chẳng hạn Tết Nguyên Đán, tết Trung Thu… Người Việt Nam trong dịp Tết Nguyên
Đán, cũng dán câu đối. Nhưng một vấn đề xuất hiện là trên câu đối không nên là
chữ quốc ngữ, chỉ nên là chữ Hán. Trước mỗi dịp Tết, ở Việt Nam sẽ xuất hiện những
người chuyên viết câu đối. Ngoài ra, học sinh học lịch sử, quốc văn cũng cần học
chữ Hán. Nếu không như vậy thì khi đọc các thư tịch cổ, cơ bản không hiểu viết
cái gì. Các nhà sư ở Việt Nam cũng vẫn học chữ Hán, bởi vì kinh Phật đều là bản
chữ Hán, có những bản kinh vẫn chưa được phiên dịch ra chữ quốc ngữ.
Đúng là cách nhìn của ng tq, thật khôi hài. Tết còn xuất hiện ở VN trc cả tq nữa. Ng Việt cổ cũng trên phần đất tq ngày nay mà di cư dần xuống phía nam nên văn hóa cũng mang tính giống nhau tương đối. Điều đó ko có nghĩa là ta học theo họ. VN lựa chọn hệ chữ la tinh là muốn tạo ra khả năng truy cập lớn hơn vào tri thức nhân loại.
ReplyDelete